Op 5 februari 2020 overleed Jacques Waisvisz, de man die voor Koninklijke Gist-brocades o.a. de stof natamycine heeft ontdekt.
De Joodse Waisvisz vlucht in 1942 vanwege de Tweede Wereldoorlog met zijn ouders naar Frankrijk, waar ze elkaar na een razzia uit het oog verliezen. Via omzwervingen komt Jacques in Engeland, waar hij wordt opgeleid tot paratroeper. Met zijn regiment vecht hij in België en Italië en doet ook mee aan D-Day in 1944. Wanneer hij in 1945 terugkeert naar Rijswijk, blijken zijn vader, moeder en broer Gabriël nog te leven. De rest van de familie is omgekomen in vernietigingskamp Sobibor. In september 1945 hervat Jacques zijn studie chemie en gaat na voltooiing ervan bij de Nederlandsche Gist- en Spiritus Fabriek werken. Als hoofd van het organisch lab van het latere Gist-brocades zal hij natamycine ontdekken.
Gist-brocades had kort na de Tweede Wereldoorlog een programma opgezet om nieuwe bacteriën te zoeken en natuurlijke antischimmels te maken. Deze bacteriën moesten komen uit grondmonsters. De beroemde professor Martinus Willem Beijerinck zei altijd al ‘Alle bacteriën zitten aan je hakken’. Een nieuwe, eenvoudige aanpak werd bedacht. Ze vroegen medewerkers en zakelijke contacten die naar verre oorden gingen om monsters te nemen van de grond waarop ze liepen.
Deze aanpak had al snel succes. Tussen de honderden potjes die dankzij verschillende medewerkers in de Delftse laboratoria belandden, zat het monster met de bacterie Streptomyces natalensis, vernoemd naar het Zuid-Afrikaanse herkomstgebied Kwazulu Natal. Het grondmonster kwam mee met Johanna Westerdijk, directrice van het Centraal Bureau voor Schimmelculturen, die in 1952 naar Zuid-Afrika was gereisd. De bacterie scheidt een stofje uit, natamycine, dat een schimmelwerende functie heeft. Het wordt bijvoorbeeld toegepast in coatings van kaas en worst om bederf te voorkomen.
Natamycine is een natuurlijke stof dat wordt geproduceerd door middel van fermentatie vanuit de culture ‘Streptomycis Natalensis’. In 1954 is reeds ontdekt dat natamycine een actieve werking heeft tegen een breed spectrum aan schimmels en gisten. Sinds 2012 is pas het technisch mechanisme onderzocht en ontdekt. Natamycine heeft een unieke externe werking, het doodt de schimmels en gisten door de toevoer van voedingstoffen te stoppen. Hierdoor kan de cel geen immuniteit opbouwen en blijft de effectiviteit van natamycine ook voor de lange termijn behouden. Door de bewezen effectiviteit over een lange termijn, wordt natamycine behalve bij productie van kaas, meer en meer op andere producten toegepast – en het einde is nog lang niet in zicht.